Zapis windykacyjny istnieje w polskim prawie od niedawna, gdyż został wprowadzony do kodeksu cywilnego nowelizacją z dnia 18 marca 2011 roku. Regulacje jego dotyczące znajdują się w przepisach art. 981(1) i n. kc. Dzięki tej instytucji prawnej oznaczona osoba może nabyć określony przedmiot z chwilą otwarcia spadku, czyli już z chwilą śmierci spadkodawcy. Zapis windykacyjny może być zawarty tylko w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Ustawodawca wykluczył tym samym możliwość jego zamieszczenia np. w testamencie holograficznym (własnoręcznym).
Przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być: rzecz oznaczona co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne oraz ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności. Z uwagi na konstrukcję przepisu należy wskazać, że katalog w nim zawarty jest wyczerpujący. Nie można zatem uczynić przedmiotem tej formy zapisu rzeczy oznaczonych co do gatunku, jak również rzeczy przyszłych. Przedmiotem zapisu windykacyjnego nie może być też oznaczona kwota pieniędzy, która może być natomiast przedmiotem zapisu zwykłego.
Skutki zapisu windykacyjnego w postaci przejścia przedmiotu zapisu na zapisobiercę powstają ex lege w chwili otwarcia spadku. Sytuacja zapisobiercy windykacyjnego jest bardziej zbliżona do sytuacji spadkobiercy, niż zapisobiercy zwykłego, który poprzez uczynienie na jego rzecz zapisu, nabywa jedynie uprawnienie do żądania od spadkobiercy wykonania zapisu. Przedmiot zapisu windykacyjnego nie wchodzi w skład spadku, a po stronie spadkobiercy nie powstaje obowiązek wykonania zapisu windykacyjnego. Może natomiast powstać obowiązek wydania rzeczy oznaczonej co do tożsamości, przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego, jeżeli znajdują się one w jego władaniu.
Podsumowując, zapis windykacyjny może być zamieszczony tylko w testamencie notarialnym. Ponadto, sprawia że dana osoba już z chwilą otwarcia spadku nabywa jego przedmiot. Pamiętać należy także, że nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego rodzi obowiązek uiszczenia stosownego podatku od spadków i darowizn.
A.B.S