Nabycie udziałów własnych przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością

Szczegóły

Utworzono: poniedziałek, 26, maj 2014 17:08

W obowiązującym stanie prawnym istnieje zakaz obejmowania, nabywania, czy też przyjmowania w zastaw własnych udziałów przez spółkę. Wynika to wprost z przepisu art. 200 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej ksh). Wspomniany zakaz dotyczy także spółek i spółdzielni zależnych.

Od powyższej zasady istnieją jednak wyjątki, zawarte w zdaniu trzecim powołanego wyżej przepisu art. 200 § 1 ksh. Zgodnie z jego treścią można nabyć udział lub udziały własne w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, których nie można zaspokoić z innego majątku dłużnika. Dalej wskazano, że możliwe jest także nabycie udziałów w celu ich umorzenia oraz nabycie lub objęcie udziałów w innych przypadkach wskazanych w ustawie.

Ustawa zawiera możliwość nabycia udziałów własnych spółki w drodze egzekucji, aby mogła ona zaspokoić roszczenia przysługujące jej względem wspólnika, jeżeli nie można ich zaspokoić z innego jego majątku. W tym wypadku konieczne będzie uzyskanie postanowienia komornika stwierdzającego bezskuteczność egzekucji. Należy pamiętać również, że udziały nabyte w ten sposób zgodnie z przepisem art. 200 § 2 ksh powinny być zbyte w ciągu roku od dnia nabycia. Jeżeli to nie nastąpi należy je umorzyć według przepisów dotyczących obniżenia kapitału zakładowego, chyba że w spółce został utworzony, w celu umorzenia udziałów, specjalny kapitał rezerwowy.

Kolejnym wyjątkiem jest możliwość nabycia udziałów własnych w celu ich umorzenia. Szczegółowe regulacje tego dotyczące zawiera przepis art. 199 ksh. Wspominany przepis wyróżnia dwa rodzaje umorzenia udziałów: dobrowolne i przymusowe. Aby umorzenie było możliwe spółka musi być już wpisana do rejestru, a umowa spółki musi umorzenie przewidywać. Ponadto umowa spółki musi określać przesłanki i tryb umorzenia przymusowego, jeżeli takie ma być przewidziane, co nie ma zastosowania do umorzenia dobrowolnego. Jeżeli zawarto w umowie jedynie postanowienia dopuszczające możliwość umorzenia dobrowolnego, wówczas wystarcza zamieszczenie w umowie ogólnego postanowienia, że udziały mogą być umarzane za zgodą wspólnika na zasadach wynikających z Kodeksu spółek handlowych.

W większości przypadków do dokonania umorzenia niezbędne będzie podjęcie uchwały zgromadzenia wspólników, która powinna określać podstawę prawną oraz wskazywać wynagrodzenie przysługujące wspólnikowi za udziały. W przypadku umorzenia przymusowego uchwała powinna zawierać także uzasadnienie. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że nie zawsze spółka będzie musiała wypłacić wynagrodzenie, gdyż za zgodą wspólnika umorzenie może nastąpić bez konieczności jego uiszczenia (art. 199 § 3 ksh).

W § 4 omawianego artykułu zawarto regulacje dotyczące umorzenia, które następuje bez wcześniejszego powzięcia uchwały przez zgromadzenie wspólników. Takie umorzenie następuje w razie ziszczenia się określonego zdarzenia, które wcześniej zostało przewidziane w umowie spółki. W takiej sytuacji znajdą zastosowanie przepisy o umorzeniu przymusowym. W omawianym przypadku, zarząd spółki powinien powziąć niezwłocznie uchwałę o obniżeniu kapitału zakładowego, chyba że umorzenie udziału następuje z czystego zysku.

Umorzenie może się łączyć z obniżeniem kapitału zakładowego (art. 199 § 7 ksh), następować bez tego obniżenia z czystego zysku (art. 199 § 6 ksh), albo być nieodpłatne (art. 199 § 3 ksh).

Na szczególną uwagę zasługuje druga z wymienionych form, a mianowicie umorzenie z czystego zysku bez obniżenia kapitału zakładowego, zwane „buy-back”. Jest to forma dopuszczalna jedynie w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, gdyż w spółce akcyjnej akcje można umorzyć jedynie wraz z obniżeniem kapitału zakładowego spółki. Umorzenie takie będzie możliwe jedynie wtedy, gdy w sprawozdaniu finansowym spółki zostanie wykazany „czysty zysk”, gdyż na umorzenie nie mogą być przeznaczone środki pochodzące z kapitału zakładowego. Należy podzielić poglądy, że zysk nie musi dotyczyć ostatniego roku obrotowego i może być to też zysk uzyskany w latach wcześniejszych, pod warunkiem, że nie został on przeznaczony do wypłaty pomiędzy wspólników.

Kolejny wyjątek od zakazu nabywania udziałów własnych przez spółkę kapitałową zawarty został w przepisie art. 515 § 2 ksh, zgodnie z którym dla umożliwienia objęcia udziałów lub akcji wspólnikom spółki przejmowanej spółka przejmująca może nabyć własne udziały albo akcje o łącznej wartości nominalnej nieprzekraczającej 10% kapitału zakładowego.

Podobny wyjątek zawiera przepis art. 541 § 5 ksh, który stanowi, że jeżeli plan podziału przewiduje objęcie przez wspólników spółki dzielonej udziałów lub akcji w spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej na warunkach mniej korzystnych niż w spółce dzielonej, wspólnicy ci mogą wnieść zastrzeżenia do planu podziału w terminie dwóch tygodni od dnia jego ogłoszenia i żądać od spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej wykupienia ich udziałów lub akcji w terminie do trzech miesięcy od dnia podziału. W tym przypadku spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana może nabyć, po dokonaniu podziału, własne udziały lub akcje o łącznej wartości nieprzekraczającej 10% kapitału zakładowego, na zasadach określonych w art. 417 ksh.

Kolejne odstępstwo od omawianej zasady wystąpi w sytuacji, gdy spółka przejmująca wraz z całą masą majątkową spółki przejmowanej przejmie udziały spółki przejmującej, które posiadała spółka przejmowana.

Reasumując, zakaz nabywania udziałów własnych przez spółkę nie jest zakazem bezwzględnym. Istnieją od niego przybliżone wyżej wyjątki.

A.B.S.